Lũy hoa là tập truyện phim tái hiện 60 ngày đêm (từ 19/12/1946 đến 17/2/1947) quân và dân ta chiến đấu quả cảm để bảo vệ Thủ đô, mở đầu cho cuộc kháng chiến chống Pháp của toàn dân tộc. 60 ngày đêm quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh: 60 ngày đêm chúng ta thấy "hoa trên chiến lũy".
Tác phẩm đưa bạn đọc trở về những ngày tháng không thể nào quên, chứng kiến người dân tản cư và những người cầm súng cố thủ chặn bước quân thù. Với những cú chuyển cảnh qua ngòi bút nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, ta thấy lại phố phường Hà Nội với Hàng Gai, Hàng Đào, chợ Đồng Xuân,... bắt gặp những con người của Hà Nội thuộc đủ tầng lớp và nghề nghiệp. Họ chiến đấu, họ lao động, họ yêu nhau.
Đặc biệt, cuốn sách còn có ảnh chụp những trang bản thảo của Lũy hoa, hình bản in đầu tiên do Văn Cao vẽ bìa, kèm nhật ký của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng ghi lại quá trình sáng tác Lũy hoa và Sống mãi với Thủ đô.
Trong Lũy hoa có sự giao thoa giữa cái dữ dội, kịch liệt của chiến đấu với cái hào hoa rất riêng của Hà Nội. Giữa tiếng súng nổ, tiếng lựu đạn, khi những lỗ thông tường nhà kết nối ý chí Thủ đô, vẫn có những nụ hôn, có bánh chưng và hoa đào, có tiếng đàn hát và những cặp tình nhân. Tất cả được thể hiện qua một bút pháp chắt lọc mà không kém phần tung tẩy, giản dị mà không thiếu vẻ tài hoa.
Lũy hoa sẽ giúp bạn đọc hồi tưởng về quá khứ hào hùng của đất nước, hiểu và yêu thêm Hà Nội, qua con mắt một người đã trút hết tâm lực để viết về Thủ đô. Truyện phim Lũy hoa cũng như tiểu thuyết Sống mãi với Thủ đô, được xuất bản sau khi tác giả qua đời, là kết quả của cả một quá trình Nguyễn Huy Tưởng dồn tâm sức cho đề tài Hà Nội, kể từ đầu năm 1957 cho đến những tháng ngày cuối cùng của cuộc đời, mùa hè năm 1960.
Cùng chung đề tài về cuộc chiến đấu bảo vệ Thủ đô, cùng chung niềm cảm hứng về mảnh đất và con người Hà Nội, hai tác phẩm bổ sung, hô ứng cho nhau để trở thành một chỉnh thể gắn bó hữu cơ.
Trong đó, truyện phim Lũy hoa không chỉ được xem như cái khung sườn khả dĩ cho cuốn tiểu thuyết dở dang, mà còn có đủ phẩm chất văn chương để có thể tồn tại như một tác phẩm văn học với một bút pháp riêng: chắt lọc mà không kém phần tung tẩy, giản dị mà không thiếu vẻ tài hoa. Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng đã ghi lại khá kỹ quá trình viết hai tác phẩm này.
Chia sẻ của nhà văn Nguyễn Tuân: “Tôi là một người tích cực trong số những người động viên Nguyễn Huy Tưởng viết truyện phim này. Vui miệng, tôi bảo Tưởng: 'Ông cứ viết đi. Lúc nào quay, tôi xin đóng một vai. Ông là một người Hà Nội, ông làm phim về đề tài Hà Nội bảo vệ Thủ đô; tôi là một người của Hà Nội, tôi cũng có cái thích thú muốn đóng một vai trong đó. Đóng vai chính hay vai phụ, vai trung hay vai nịnh, tôi không chú trọng lắm. Miễn là góp mặt vào đó, góp mình vào một cái sáng tác của bạn mình… Tên ông lên áp phích, ông cho tôi một dòng chữ con gọi là ké vào đấy”. Nguyễn Huy Tưởng mỉm cười, sau cái cười đó là Lũy hoa hoàn thành bản thảo. (Nguyễn Tuân - Đề bạt Lũy hoa)
Trích nhật ký của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng: “Tuân đi Tây Bắc. Nói chuyện về kịch bản của mình. Ngoài việc chiến đấu, phải gợi lên cảnh Hà Nội. Cảnh Hà Nội thật nên thơ, thật cổ kính, của một thời kỳ đã qua. Nhưng rồi sắp hết trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Phải ghi lại những hình ảnh của Hà Nội, về người, về cảnh, về phố phường. Vì nó sắp mất. Mà nó sẽ có tác dụng ở trong nước. Ở ngoài nước. Ở Varsovie. Ở Khmer, khi đồng bào miền Nam tới xem: có thể có người khóc. Tuân có ý động viên. Khuyên nên tập trung vào phim. Đừng nghĩ gì đến tiểu thuyết vội. Và trong thâm tâm cũng thấy đồng ý với lời khuyên của bạn”. (Nhật ký Nguyễn Huy Tưởng, 10/9/1954)
Trong lời tựa cuốn sách, Giáo sư Phong Lê viết: “Thảo xong Sống mãi với Thủ đô - tập 1, về ba ngày đầu Toàn quốc kháng chiến ở Hà Nội, Nguyễn Huy Tưởng viết xen Lũy hoa, và kết thúc truyện phim này vào ngày 15/6/1959, khi căn bệnh hiểm trong mình đang phát lộ, để chỉ hơn một năm sau, ngày 25/7/1960 thì nhà văn qua đời.
Phải nói đến một sức làm việc khủng khiếp ở Nguyễn Huy Tưởng trong giai đoạn cuối này, giai đoạn gần như ông đã dồn tụ tất cả sinh lực và tâm lực cho đề tài kháng chiến của quân dân Thủ đô, cho một Hà Nội không lúc nào không bám chắc trong tâm tưởng ông trên suốt hành trình sáng tạo nghệ thuật của mình, từ những truyện và kịch lịch sử viết trước 1945 như Vũ Như Tô, Đêm hội Long Trì... qua kịch Những người ở lại viết về những người Hà Nội đồng thời với ông, vào đầu kháng chiến chống Pháp... Và đến bây giờ mới là lúc ông có thể nhìn lại Hà Nội trong những nét vừa rành rõ nhờ vào một khoảng lùi thời gian, vừa thoáng chút sương mù của hoài niệm và lịch sử”.
Trong cố gắng tạo dựng những xung đột, cả bên ngoài và bên trong, trong khả năng chuyển cảnh linh hoạt, Lũy hoa rất xứng đáng được dựng thành phim. Tiếc là Nguyễn Huy Tưởng chỉ mới được đọc bản in thử truyện phim trên giường bệnh, còn khán giả mà ông nhắm tới thì đến nay vẫn đành tạm bằng lòng là... độc giả. Nhưng như một nghịch lý, Lũy hoa - truyện phim lại có sức hấp dẫn riêng của một tác phẩm để đọc.
Tác phẩm do NXB Trẻ phát hành nhân kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Thủ đô ((10/10/1954 - 10/10/2024).
